Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗbA1c) είναι μια μορφή φυσιολογικής αιμοσφαιρίνης που προέρχεται από την χημική ένωσή της με τη γλυκόζη. Η υπεργλυκαιμία αυξάνει το ρυθμό σύνδεσης της γλυκόζης με την αιμοσφαιρίνη μέσω μιας αντίδρασης που καλείται μη ενζυματική γλυκοζυλίωση, γιατί λαμβάνει χώρα χωρίς την παρουσία ενζύμου, και συμβαίνει σε όλο το χρόνο ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που είναι περίπου 120 ημέρες ή 3 – 4 εβδομάδες. Όσο πιο υψηλό είναι το σάκχαρο στο αίμα τόσο πιο αυξημένο είναι το ποσοστό της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης.
• Σχέση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης και διαβήτη
Καθώς γερνάνε τα ερυθρά αιμοσφαίρια, επέρχεται μια προοδευτική μετατροπή ενός κλάσματος της αιμοσφαιρίνης Α (HbA) στη γλυκοζυλιωμένη της μορφή (HbA1c), έτσι ώστε σε ένα παλιότερο ερυθρό αιμοσφαίριο το κλάσμα της HbA που έχει μετατραπεί στη μορφή HbA1c να είναι μεγαλύτερο. Ο ρυθμός σχηματισμού της HbA1c είναι πολύ μεγαλύτερος σε καταστάσεις υπεργλυκαιμίας και είναι ανάλογος της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο πλάσμα. Επειδή στο φυσιολογικό pH ο σχηματισμός προϊόντων προσθήκης της γλυκόζης γίνεται πρακτικά μη αντιστρεπτά, ο ρυθμός γλυκοζυλίωσης της αιμοσφαιρίνης που επάγεται από την υπεργλυκαιμία αποτελεί ένα «αρχείο» αυτής της διαδικασίας που διατηρείται σε όλο το υπόλοιπο της ζωής του ερυθρού αιμοσφαιρίου, ακόμα και αν στη συνέχεια επιτευχθεί καλή ρύθμιση της υπεργλυκαιμίας. Έτσι, η συγκέντρωση της HbA1c στο αίμα αντιπροσωπεύει το χρονικά σταθμισμένο επίπεδο της γλυκαιμίας κατά τη διάρκεια των 3-6 εβδομάδων πριν τη μέτρησή της.
• Η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης εκφράζεται σε εκατοστιαίο ποσοστό της ολικής αιμοσφαιρίνης.
Στους διαβητικούς ασθενείς, στους οποίους δεν ελέγχονται τα επίπεδα της γλυκόζης, η τιμή του αιμοσφαιρινικού κλάσματος είναι σαφώς αυξημένο (2 – 3 φορές πάνω από τη φυσιολογικό). Στο σακχαρώδη διαβήτη η τιμή της γλυκόζης στο αίμα κυμαίνεται μέσα στο 24ωρο, αλλά και από ημέρα σε ημέρα, λόγω διαφόρων παραγόντων (δίαιτα, φάρμακα), ενώ τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης παραμένουν σταθερά. Έτσι ο προσδιορισμός του αιμοσφαιρινικού κλάσματος HbA1c αποτελεί τον καλύτερο δείκτη ελέγχου της θεραπείας του σακχαρώδη διαβήτη, από ότι ο προσδιορισμός της γλυκόζης στο αίμα, γιατί η HbA1c καλύπτει το μεταβολισμό της γλυκόζης για 8-10 εβδομάδες, ενώ η γλυκόζη για ένα 24ωρο. Αν οι τιμές γλυκόζης αίματος είναι υψηλές, η γλυκόζη δεσμεύεται μόνιμα από την αιμοσφαιρίνη και η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη παραμένει μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια καθ’όλη τη διάρκεια της ζωής τους περίπου δηλαδή για 4 μήνες. Δεδομένου ότι η HbA1c μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι σταθερή για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, μια εξέταση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης δείχνει τη μέση τιμή γλυκόζης στο αίμα τους τελευταίους 4 μήνες. Επομένως το ποσοστό της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης αυξάνεται στο σακχαρώδη διαβήτη και είναι ευθέως ανάλογο με τα επίπεδα σακχάρου αίματος νηστείας, τα μεταγευματικά επίπεδα σακχάρου καθώς επίσης και με το σάκχαρο των ούρων 24ωρου.
Χαμηλά επίπεδα HbA1c παρατηρούνται σε ασθενείς με ερυθρά αιμοσφαίρια με μικρό χρόνο ζωής, όπως σε έλλειψη γλυκόζη-6-φωσφορική αφυδρογονάση (G6PD), δρεπανοκυτταρική αναιμία ή άλλες καταστάσεις που προκαλούν πρόωρο θάνατο των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αντίστοιχα υψηλά επίπεδα HbA1c παρατηρούνται σε ασθενείς με παρατεταμένο χρόνο ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως σε ανεπάρκεια Β12 ή φυλλικού οξέος.)
• Ενδείξεις για το προσδιορισμό της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης
Η εξέταση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης συνίσταται:
1. Για τον έλεγχο της γλυκόζης του αίματος σε άτομα με προ-διαβήτη.
2. Για την παρακολούθηση των επιπέδων της γλυκόζης αίματος σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.
